Saran fotoğraflar, Barthes’ın tabiriyle “Ona bakanı aşk, şefkat, hüzün, heves, arzu, şevk, heyecan veya korkuyla sarıp, “işte bu!” diye ifade edilen o nihai noktaya ta­şır ve ona bakana gidiverirler.” Duygu kıvılcımı çaktıran böylesi fotoğraflar ne fotoğrafçının teknik performansına bağlı ne de içerdiği sürprize ya da ve şok etkisine; zaten kişide şok uyandırdığı için ortaya çıkan beğenileri “hafif ilgiler” diye nitelendiriyor Barthes.

Barthes’a göre: hakiki-eksiksiz-tam fotoğraflar yalnızca optik marifetiyle değil, gözün görü­şünü de değerlendirmeye ka­tarak çekilen fotoğraflardır, bu ‘çizilecek nesneyi, sanatçının çalıştığı zemine aktararak gösteren Camera Lucida’nın’ çalışma prensibine benzer.

1830’lı yıllarda, Camera Lucida kullanarak çizim yapan bir sanatçı (Görselin Kaynağı: Wikipedia)

Zaten bu sebeple, ‘fotoğrafın neyi ifade ettiğini anlattığı kitaba’ Camera Lucida ismini koymuştur Barthes; çünkü gözün bakış açısından görüntünün özü, Evridiki (yuridisi, Eurydice) mitinde olduğu gibi henüz açığa çıkarılmamış olandır; Barthes’ın ifadesiyle: “görüntünün özü, -bir hayâl bir düş bir silüet gibi- göz önünde ama bir o kadar da ulaşılmaz ve gizemlidir”, fotoğrafla asıl açığa çıkarılması gereken de budur. Fotoğraf tıpkı Evridiki’ye olan aşkından ilham alan Orfe’nin (Orpheus) tanrıları dize getiren soneleri gibi karşı konulamaz olmalıdır ki ona bakanları sarıversin

Barthes’ın ‘saran fotoğraflar’ için Calvino’dan atıfla kullandığı “hakiki-eksiksiz-tam fotoğraf” ifadesi, Italo Calvino’nun ‘Bir Fotoğrafçının Serüveni’ isimli öyküsünde geçer. Eserde geçen ifadeye göre; belki de ulaşılacak ‘hakiki-eksiksiz-tam fotoğraf’; kıyım ve taç giyme törenlerine ait buruşturulup atılmış görüntülerden oluşan bir fon üzerine serpiştirilmiş özel görüntüler yığınıdır (tören kelimesi, mecazen ‘nesneyi ya da özneyi çevreleyen tüm unsurlar’ anlamındadır).

Camera Lucida, Reflections on Photography, Roland Barthes, Translated by Richard Howard, Hill and Wang, 1982, 46/113.

La Chambre Claire, Note sur la photographie, Roland Barthes, Éditions de l’Étoile, Gallimard, Le Seuil, I980, 46/176.

Camera Lucida, Fotoğraf Üzerine Düşünceler, Roland Barthes, Türkçesi: Reha Akçakaya, 6.45 Yayın, 2008, 46/135.

Italo Calvino’nun ‘bir şey tam olarak ve olduğu gibi fotoğraflanabilir mi?’ sorgusuyla kaleme alınmış müthiş bir öykü olan, ‘Bir Fotoğrafçının Serüveni’, “Baharla birlikte, pazar günleri yüz binlerce kentli omuzlarına asıl kutularla evlerinden çıkarlar. Fotoğraf çekerler.” diye başlar.

Zor Sevdalar, Italo Calvino, Çeviri: Rekin Teksoy, Can Yayınları, 1999, Bir Fotoğrafçının Serüveni için: Sy. 49-63

The Advanture of a Photography by Italo Calvino (Bir Fotoğrafçının Serüveni) pdf_EN Θ

Bir işletmenin yöneticisi olan öykünün kahramanı Antonino, etrafında olan biteni araştırıp kendince çözümlere ulaştıran biridir; ve bu kez, toplumda giderek artan fotoğraf tutkusunu harekete geçiren dinamikleri merak etmektedir: İnsanların fotoğraf çekme tutkusu neden bu kadar çok arttı ve neyi fotoğraflıyorlar, diye sorgulamaktadır Antonino… Hakiki-eksiksiz-tam fotoğrafa, ne zanaatı öğrenip onu geliştirerek ne de üstün bir fotoğraf makinesiyle ulaşılamayacağı yargısına ulaşan Antonino, asolanın görüntüdeki giz’in yakalanabilmesi olduğunu düşünür ve bu gizi arkadaş grubunda tanışıp sevgili olduktan sonra çektiği Bice’nin fotoğraflarında arar.

Calvino’nun öyküsündeki bu gizin sırrını, 2019’un sonuna doğru soğuğun iyiden iyiye hissedildiği günlerde vizyona girip, üşümüş bünyelere ılıklık veren ‘Alev almış bir genç kızın portresi (the portrait of a lady)’ filminde de bulmak mümkün. İşte o filmden meseleye ışık tutacak bir kesit:

Daha fazla ayrıntı için: Θ