Film Saptama Banyosu / Tespit Banyosu (Hypo – Sodyum Tiyosülfat)
Çeşitli kaynaklardan süzüp kendi karanlık oda pratiklerimde deneyimleyip, benimsediğim tüyolar, evet..
Yarım litre sıcak suyun içine 250g. hiposiülfit eritilir. Soğuk su ilave edilerek 5 litreye tamamlanır. Banyonun çabuk bozulmasını engellemek için %5 oranında potasyum metabisülfit eklenir. Temel Karanlık Oda/Magep,s.21
Ben şöyle yapıyorum;
1 litre tespit banyosu için – 50 gr hiposülfit – 100 gr sıcak suda eritilir – Soğuk su ilave edilerek 1 litreye tamamlanır
2 litre tespit banyosu için – 100 gr hiposülfit – 200 gr sıcak suda eritilir – Soğuk su ilave edilerek 2 litreye tamamlanır
Saptama banyosunun temel amacı, filmin üzerinde kalan etkilenmemiş gümüş bileşimlerini akıtmaktır. Temel Karanlık Oda/Magep,s.23
Tespit banyosunu sürekli karanlıkta yapmaya lüzum yoktur. Filmler tespit banyosuna girdikten 1,5-2 dakika sonra ışık yakılarak, ışık altında banyoya devam edilebilir. Çünkü tespit banyosu bileşimindeki asit filmin üzerindeki birinci banyo artıklarını temizleyerek developmanı durdurur. Eğer tespit banyosu formülünde asit bulunmayan bir banyo ise, bu durumda developmanın durdurulması biraz daha gecikeceğinden birinci banyoda patlıcani bir renk alan filmin arkasındaki boya tabakası temizleninceye kadar yani film şeffaflaşıncaya kadar banyoya devam etmek dana emniyetli olur. Genel Fotoğrafçılık / Sümer Eryılmaz, s.129
Filmin tespit müddeti, esas olarak o film şeffaflaşıncaya kadar geçen zamanın iki misli olarak kabul edilmekle beraber bir süre söylemek gerekirse; negatif filmler şeffaflaşıncaya kadar hareketli ve şeffaflaştıktan sonra hareketsiz olarak banyo edilmek suretiyle 20° C sıcaklıktaki banyoda 8-10 dakika süre ile banyo edilir. Genel Fotoğrafçılık / Sümer Eryılmaz, s.129
Benim ilk banyo denemelerimde, yıkamadan çıkan film patlıcan moru renginde çıkardı ve bunun sebebini bir türlü anlayamazdım, sorunumu kaç kişiye açtıysam tatmin edici bir cevap alamamıştım. Sonra, durdurma banyosuna daha çok önem verip su yerine limon tuzu kullanmaya başladım ve daha önemlisi piyasadan sodyum tiyosülfat alıp kendi saptama banyomu yaptım. Bu iki müdahale de doğru ilk banyo uygulaması ile artık tam manası ile şeffaf negatifler alıyorum.
Işık almamış, gümüş tozlarının ortamdan uzaklaştırılması ve filmin ışığa duyarlılığının sonlandırılması ve baskı için gerekli şeffaf görüntünün kazandırılması bu evrede olur. Siyah Beyaz Negatif / Ergün Turan, s.178
Işık görmemiş, geliştiricide kararmamış, metalik gümüşe dönüşmemiş gümüş bromüs kristallerinin eritilip ortamdan çıkarılması gerekir ki ileride kararıp leke yapmasın, yani görüntüyü o haliyle saptamak için yapılır. İkincisi ise, bu sayede filmlerde saydamlık ve basılabilme elde edilir. Fotoğrafça 1000 Soru 1001 Cevap / Sabit Kalfagil, s.112
Doğru fixaj süresi, bir test yardımıyla bulunur. Filmin ucundan kesilen küçük bir parça saydam cam kaba koyulur. İçine fixaj banyosu dökülür. Çalkalanarak, filmin şeffaflaşması gözlenir. Tam şeffaflaşmanın sağlandığı sürenin iki katı doğru fixaj süresini verir.
Yeni hazırlanmış bir saptama banyosu için bulunan test süresi, bir gün ilk değerinin iki katı kadar bir süre gerektirdiğinde bu banyo bayatlamıştır. Genel olarak, 1 lt taze fixaj banyosunda ortalama 30 makara film banyo edilebilir
Fixaj gereği gibi yapılmazsa, negatiflerin ömrü dayanıksız olur, çabuk bozulurlar.
Filmin saptama banyosunda fazla bırakılması, filmlerin gölge detaylarında kayıplara yol açar. Siyah Beyaz Negatif / Ergün Turan, s.180
Saptama banyosu süresi artarsa, konsantrasyon düşer. Siyah Beyaz Negatif / Ergün Turan, s.223
Saptama banyosunun ısısı geliştirme banyosunda olduğu gibi hassas değildir. 18-24 derece arası idealdir ama fazla ısı banyo etkinliğini arttırarak gölge detaylarında kayıplar olur. Ajitasyon saptama banyosu süresince, her dakika biraz çalkalanarak yapılmalıdır. Film yüzeyine taze eriyik göndermek için bu gereklidir. Siyah Beyaz Negatif / Ergün Turan, s.180
Bozulmuş saptama banyosu; süt renginde, tespit süresi uzadığında, parmağımıza aldığımızda kayganlık hissi veriyorsa (taze banyo parmak derisini büzer), konulduğu kap zemininde tortu bırakmışsa, sallandığında kabarcıklar dağılmıyorsa banyo bozulmuştur. Modern Fotoğraf Sanatı / Ümit İmer, s.147
Film ve baskı banyolarında, saptama banyosu kimyasalı aynıdır. Temel Karanlık Oda/Magep,s.37
Kullanılmayan bir film, fixer içinde 2-3 dakika sonra saydamlaşmıyorsa, fixer ömrünü tamamlamış demektir. Temel Karanlık Oda/Magep,s.37
Tespit sonunda, yıkama tankındaki film kontrol edilir, eğer film henüz saydamlaşmamışsa, ye film yeterince fiske olmamıştır ya da fiksaj banyosu bayatlamıştır, böyle bir durumda, filmi tank içine tekrar koyup, ara ara saydamlaşıp saydamlaşmadığı kontrol edilerek, saydamlaşana kadar tankta tutulmalıdır.