Eserin Biriciklikliği ve ‘Erbaplık’

Wildenstein, bugün, içlerinde çeşitli sanatçıların kayıtlarının da (catalogue raisonne) olduğu bir enstitü.

‘Catalogue raisonne’ kavramı; bir sanatçının işlerinin yapılış tarihi, yapılış süresi, yapım biçimi ya da tekniği, nerede yapıldığı, nerelerde sergilendiği ile yapıtlarla ilgili diğer önemli belge ve bilgilerin, fotoğraflı kayıtlarıdır. Öyleki, bir sanatçıya ait bu kaydı bir şekilde elinde bulunduranlar, o sanatçının çalışmalarının orijinalliği konusunda hüküm verme konusunda tek merci gibi çalışırlar.

Bu yazıda, Wildenstein-Monet ilişkisi üzerinde duracağım. Wildenstein ailesi, Fransız empresyonist ressam Claude Monet’in çalışmalarını içeren, 1976-1992 yılları arasında yayınlanmış (Monet yaşarken ve vefatından sonraki sergilerini de içeren) beş dosyalık bir kayda sahiptir. Wildenstein’lar, 1976’da Monet ile ilgili ilk resmi çalışmalarına başladıklarında, Monet 36 yaşındaydı. Sanatçı ile ilgili çalışmalar karşılıklı ikili bir kabullenme ile devam ediyor olmalı ki, sanat tarihinde Monet tarafından gelen bir itiraz yer almamaktadır.

Bords_de_la_Seine_a_Argenteuil_-_Monet

Wildenstein Enstitüsü öyle bir otorite ki, kendilerinde kaydı olan bir sanatçının bir çalışmasının orijinal olup olmadığına karar verme hususunda tek karar mercii. Bunun bir örneği 2011 yılında yaşandı. David Joel, sahip olduğu  ‘Argenteuil’de Sen Nehri kıyıları isimli’ Claude Monet tablosunun, orijinal olduğunu iddia ediyordu ve 2011 yılında bir kez daha ama bu sefer daha kapsamlı bir araştırma başlatarak, konuyu kamuoyunda tartışmaya açtı.

Tartışmalar, yazışmalar, toplantılar sonunda, Monet alanında çalışan önemli akademisyen ve araştırmacının, Joel’in tablosunun orjinal bir Monet çalışması olduğunu deklare etmelerine rağmen, Wildenstein Enstitüsünün ‘alçak sesle söylenmiş bir red cevabı’ tüm bu görüşleri bir anda ‘hiç’ yerine koymuş oldu.

Wildenstein Enstitüsünün bu konudaki sarsılmaz otoritesi öyle bir boyuttaki, elindeki tablonun orijinal olduğunu birçok uzman görüşü ile tasdik ettiren Joel dahi yine de Fransa’nın yolunu tutup, elindeki belgelerle enstitüye gitmeden edemiyor. Hatta bu kez, başvurusunu elinde bir sürü belge ile birlikte İngiliz BBC kanalının ‘fake or fortune’ isimli programının da yardımıyla gerçekleştiriyor. Enstitü, evrakları ve ayrıca tabloyu büyük bir sükunet içinde kabul ederek, başvuruyu incelemeye alıyor ve demir kapılar arkasından, birkaç hafta sonra gelen ‘RED EDİLDİ’ cevabı ile tablo ‘sahte bir Monet reprodüksiyonu’ unvanı ile anılmaya devam ediyor.

Red cevabının ardından, dünyanın çeşitli yerlerindeki uzmanlarla birlikte oluşturulan kamuoyu ile enstitü yoğun bir abluka altına alınıyor, büyük bir baskı altında kaldığı düşünülen enstitü, haftalar sonra sanki etrafta dönen hiçbir şeyi duymamış gibi oldukça alçak bir tonla şöyle bir açıklama noktayı koyuyor.

“For us this is matter not the history of ownership but of connoisseurship. If david joel’s Picture was not included in my fathers book, it is because he knew of no paintings in Monet’s oeuvre that were executed in the distinctive style of that riverscape. The present members of the monet committee came to the same conlusion.”

Açıklama içerisinde geçen, ‘erbaplık’ kavramı oldukça dikkat çekici, öyle ki bu tanım ne tarihi kanıtları ne de uzman görüşlerinin önemli olmadığı üzerine.

Bu son açıklama ile mevzu kapanıyor. Tablo ise yaşamına reprodüksiyon fiyatı ile sürdürmeye devam etmekte.