Thomas Bernhard’ın Mezarı.. A.Tufan Palalı, 2023

By tufan palali1 ay önce

Karşılaştığım kimi olumsuzlukları ‘iyimser kalma adına’ görmezlikten gelerek sahte bir yaşam süreceğimi, ‘gerçeklik dediğimiz olgunun’ ancak onu oluşturan tüm olumlu ve olumsuz detayların bütünlüğüyle kavranabileceğini gösterdi Bernhard; ki bu kavrayış, olguları tüm açıklığıyla önümüze sererek, yaşamı mümkün olan en doğru haliyle deneyimlememize fırsat verir. İşte böyle bir kavrayışa ulaşmamı sağlayan büyük yazara olan yakınlığımı arttırmak için gitmek istedim mezarına…

Mezara ulaşmak için internetten adres bakınırken rastladığım Anny Fabjan’a gönderdiğim e-mail’e gelen yardımsever cevaplar için müteşekkirim. Anny Fabjan Bernhard’ın üvey kardeşi Dr. Peter Fabjan’ın eşi (Peter Fabjan’la Thomas Bernhard aynı annenin çocukları). Anny Fabjan’ın önerileri arasında olan ve Bernhard’ın sıklıkla takıldığı Cafe Braunerhof’u da ziyaret listeme dâhil ederek başladım, Thomas Bernhard’ı anma gezime.

Cafe BraunerhofCafe Braunerhof, Viyana. Fotoğraf: © A.Tufan Palalı, 2023 (Mekânın dıştan görünümü)

İlk durağım Cafe Braunerhof oldu. Kafe’de menü Almanca, servisi garsonlar yapıyor ve kredi kartı ile ödeme kabul edilmiyor. Bernhard’ın burada çekilen fotoğraflarında görünen mobilyalarının aynen korunuyor olması Kafenin aurasını arttırmış, sanki Bernhard çıkagelecek. Kafe’de Bernhard’ın duvara asılmış bir fotoğrafı var ve menünün ilk sayfasında Bernhard’ın ‘Wittgenstein’ın Yeğeni’ adlı eserinden şu alıntı var:

Das typische Wiener Kaffeehaus, das in der ganzen Welt berühmt ist, habe ich immer gehasst, weil alles in ihm gegen mich ist. Andererseits fühlte ich mich jahrzehntelang gerade im Bräunerhof, das immer ganz gegen mich gewesen ist (wie das Hawelka), wie zuhause, wie in Cafe Museum, wie in anderen Kaffeehäuser von Wien.
(Orijinal metin)

Viyana’ya özgü dünyaca ünlü Kafe’lerlen her zaman nefret etmişimdir, oralardaki her şey sevimsiz gelir bana. Fakat şu gerçeği de ifade etmem gerekir ki, Kafe Museum dâhil olmak üzere, Viyana’da itici bulduğum -Hawelka gibi- diğer tüm Kafe’lerden farklı olarak, Kafe Bräunerhof’ta evimde gibiyimdir.
(A.Tufan Palalı’nın yorumsal düzenlemesi)

Cafe Braunerhof, Viyana. Fotoğraf: © A.Tufan Palalı, 2023(Menünün ilk sayfasındaki Bernhard alıntısı.)

Öğlen saatlerine denk gelen bu ziyaretimde Kafe oldukça kalabalıktı; öyle ki gelen misafirler kapı önünde bekliyor, içerde masa boşalınca buyur ediliyorlardı. Kafe’nin girişinde ‘ziyaretçilerin kendilerine yer gösterilene kadar beklemesi hakkındaki’ uyarı notu, Kafe’nin her daim kalabalık olduğunu gösteriyor. Cappucino içtim, lezzetliydi; yanında su ikramı da vardı. Kahvemi yudumlarken bir yandan yanımda getirdiğim Bernhard imzalı ‘Soğuk’ isimli otobiyografik eserini okuyor, ara sıra da Barnhard’ın duvarda asılı fotoğrafına göz atıyordum. Mekânda kaldığım bir saat boyunca, eksilmeyen kalabalığa rağmen, hesabı isteyene kadar rahatsız edilmedim. Kahve fiyatı uygundu (1 Cappucino 4,80 euro).

Cafe Braunerhof, Viyana. Fotoğraf: © A.Tufan Palalı, 2023
(Kırmızı ile çerçevelenmiş olan, Bernhard’ın duvarda asılı tek fotoğrafı)

Cafe Braunerhof, Viyana. Fotoğraf: © A.Tufan Palalı, 2023
(Kafe’de Bernhard’ın duvarda asılı bir fotoğrafı var.)

Cafe Braunerhof, Viyana. Fotoğraf: © A.Tufan Palalı, 2023
(Bernhard’ın duvarda asılı fotoğrafından yakın detay)

Kafe Bräunerhof’da kendini evinde hissetmesinin yanında, bu Kafeyi sevmesinin diğer bir nedeninin de “kafedeki garsonların ve mekân sahibinin neredeyse kusursuz denebilecek, tam kıvamındaki kibarlığı” olduğunu yazmış Bernhard.
(Wittgenstein’ın Yeğeni, Sayfa 87.)

Kafe Bräunerhof’la ilgili olumsuz görüşleri de var Barnhard’ın; şöyle yazmış:
“Braunerhof’un ağır havası, içerideki aydınlatmanın kuşkusuz sapıkça tutumluluk nedenleriyle sürekli olarak alt sınırında tutulması hâlâ rahatsız eder beni. Bu ışıkta zorlanmadan bir satır bile okuyamamışımdır, Braunerhof’un oturacak yerlerini de sevmem, bunlara şöyle bir oturup kalkacak bile olsanız omuriliğe dünyanın zararını verirler, hele Braunerhof’daki mutfak kokusundan hiç söz etmeyelim daha iyi, içeride az bir zaman da otursanız bu koku gelir elbiselerinize siner…”
(Wittgenstein’ın Yeğeni, Sayfa 87.)

Kafe’deki loş ortam dinlendirici olsa da, Bernhard’ın yazdığı gibi bir şeyler okumak için ideal değil. Koltuk ve sandalyeler de tıpkı Bernhard’ın yazdığı gibi ergonomik değil, uzun süre oturmak gerçekten yorar insanı. Fakat her haliyle orijinal kalabilmiş bu Kafe’de olabilmek mutlu hissettiriyor; Varsın mekân loş olsun, koltukları da rahat olmasın; Ama yeter ki buraya Bernhard için gelenler, yani bizler, bu bozulmamış Bernhard aurasını bulabilsin…

Bernhard’ın Mezarı
İkinci durağım Bernhard’ın Grinzing bölgesindeki mezarıydı. Kaldığım otelden navigasyon yardımı ile metro ve otobüs olmak üzere 2 vasıta ile ulaştım bölgeye. Yaklaşık 20’şer dakikalık iki şehiriçi yolculuğundan sonra, yine navigasyon yardımıyla yaklaşık 15 dakikalık yürüyüş sonrası mezar karşımdaydı. Ortalık tenhaydı fakat mezarlıkların kendine has korkutucu havası yoktu; düzenli ve güvenli görünüyordu.

Thomas Bernhard’ın Mezarı. Fotoğraf: © A.Tufan Palalı, 2023

Devasa ve süslü mezarlar arasından geçerek ulaştığım Bernhard’ın mezarı asil ve gösterişten uzak bir görünüme sahipti. Bernhard’ın karakteriyle uyumlu olan mezarın bu şekilde yapılmasını sağlayanlara büyük saygı duydum. Bir süre etrafa bakındıktan sonra, Thomas Bernhard’ın eseri “Soğuk’tan” sesli okumalar yaptım. Zaman zaman şiddetini arttıran rüzgârı dinledim. Mezar yüzeyini kaplayan sarmaşıktan, saklamak için bir yaprak koparttım.

Thomas Bernhard’ın Mezarı. Fotoğraf: © A.Tufan Palalı, 2023

Thomas Bernhard’ın Mezarından bir detay. Fotoğraf: © A.Tufan Palalı, 2023

Video: © A.Tufan Palalı, 2023

“… Orada, her şeyi net şekilde görebildiğim ama dikkat çekmediğim köşede, benim için yeni ve bir o kadar da itici, iğrenç, tiksindirici ve insanın düşebileceği en alt nokta olan bu sahneyi bir gözlemci olarak izliyordum. Oysa o iğrenç sahnenin bir parçası olmuştum bile…
(Soğuk – Bir Soyutlama, Sayfa: 8.)

Video: © A.Tufan Palalı, 2023

“… ruh halimi anlatabilmek hiç de kolay bir şey değil, bunu yapabilmek için ciddi bir psikolojik direnç de gerekiyor. O sırada kafamdan geçenleri daha fazla anlatamayacağım, zira anlatmam gereken gerçeklerin ötesine gitmekten çekiniyorum, o sınır benim için dayanılmaz ıstıraplarla dolu …”
(Soğuk – Bir Soyutlama, Sayfa: 23.

Rüzgârlı havada savrulan sayfalar, rüzgârın uğultusu, hışırdayan yapraklar Bernhard’ın ifadeleriyle yüklü sesime karıştı. Kış güneşinin ısıtamadığı bu yerde geçirdiğim dakikalarda Bernhard’ın dürüstlüğünü düşündüm; kendimi sorguladım ve cesaret buldum

Bernhard Hakkında
Babasız dünyaya gelen Bernhard’ın doğumu, -annesinin toplum çekinceleri sebebiyle- ülkesi Avusturya’da değil Hollanda’da gerçekleşti. Bernhard’ın yaşam görüşlerinin ilk şekillenişinde büyükbabasının etkisi oldu. Tiyatro metni, öykü, roman, deneme ve şiir alanlarında eserler verdi, eserleri birçok dile çevrildi ve ödüllendirildi. 12 Şubat 1989’da 58 yaşında yaşama veda eden Bernhard’ın ölümü -vasiyeti gereği- birkaç yakını ile gerçekleştirilen definden sonra duyuruldu.

Ülkesi dışında doğmak zorunda olduğunu öğrenmesiyle Avusturya’ya karşı filizlenen olumsuz düşünceleri, Avusturya’nın Nasyonal Sosyalizm tutumu ve din kurumlarının müdahaleci etkisine olan öfkesiyle güçlendi ve nefrete dönüştü. Duygularını estetik ve güçlü bir dille eserleri aracılığıyla ifade etti. Nefreti öyle büyük bir boyuta ulaştı ki, eserlerinin Avusturya’da yayınlanmaması için ölmeden biraz önce kaleme aldığı vasiyetinde şunları yazdı:

“… Avusturya devletiyle herhangi bir bağımın olmasını istemediğimi kesin bir biçimde belirtiyorum ve bununla birlikte Avusturya devletinin kişiliğime ve çalışmalarıma herhangi bir şekilde yaklaşmasına ve eserlerime yapılabilecek her türlü müdahaleye itiraz ediyorum. Vefatımdan sonra mevcut edebi külliyatımdan -ki bunlara mektuplarım ve çalışma kâğıtlarım da dâhildir- tek bir kelime dâhi yayınlanmayacaktır…”

Tercih Ettiğim Fotoğraf Ekipmanı

Bu seyahatimde yüksüz olmak istediğim için yanıma iki küçük makine aldım (Yashica T5 ve Canon G11). Görüntüye değil, anlama yönelmek istediğim zaman, yeterli kalitede görüntü alabileceğim küçük makineler işimi görüyor. Analog makinemde (T5) yaklaşık 15 gün kadar önce İspanyadan aldığım Agfa APX 400 ASA tipi film kullandım

Kaynaklar
-Wittgenstein’ın Yeğeni, Bir Dostluk (Özgün Adı: Wittgensteins Neffe, Eine Freundschaft), Thomas Bernhard. Çeviren: Fatih Özgüven. Metis Yayınları, Dördüncü Basım (2015).
-Soğuk, Bir Soyutlama (Özgün Adı: Die Kälte, Eine Isolation), Thomas Bernhard. Türkçesi: Sezer Duru. Sel Yayıncılık. Birinci Baskı (2016).

en Θ